Ο Σωσίας.

της Μαρίας Κυργιαφίνη

Ο Σωσίας

  

Κριτική Θεάτρου

 Το σώμα μιλά                                                                                                                                            

ή 

Μέσα στη σκέψη του 

Σωσίας. Κάποιος που μοιάζει, που είναι ο ίδιος, αλλά όχι εκείνος. Ο Σωσίας μου: ο άλλος εαυτός μου. Εκείνος που είναι ίδιος εγώ, αλλά όχι εγώ. 

        

        Ψυχαναγκασμοί, μοναξιά, αποξένωση, μη αποδοχή και απομόνωση του διαφορετικού Άλλου είναι κάποια από τα ζητήματα που εντοπίζονται στον "Σωσία" του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και, αντίστοιχα, στην ομώνυμη παράσταση, σε σκηνοθεσία της Έφης Μπίρμπα. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια αναφορά στο έργο του Ντοστογιέφσκι μέσω της επιλογής συγκεκριμένων αποσπασμάτων του λογοτεχνικού έργου του συγγραφέα. Η παράσταση δεν παρουσιάζει το κείμενο του Ντοστογιέφσκι, αλλά παίρνει αφορμή από αυτό για να συνθέσει μια χοροθεατρική και εικαστική performance που εικονοποιεί το πολύπλοκο σύμπαν της σκέψης και της ενσυνάισθησης του Γκολιάτκιν του ήρωα του "Σωσία" σε σχέση με τον εαυτό του και τον δημόσιο βίο. 

Ο εσωτερικός διάλογος του Γκολιάτκιν μεταφέρεται στη σκηνή ως κινητικό και λεκτικό κρεσέντο με διακυμάνσεις. Ένας άνθρωπος καθοδηγούμενος από τον άλλο του εαυτό, από τους άλλους του εαυτούς - και με την αναπαράστασή τους, εν προκειμένω, με σάρκα και οστά επί σκηνής, εικόνα και καθ' ομοίωση του Γκολιάτκιν που αποδίδεται από έναν Άρη Σερβετάλη, καθηλωτικό, με τον λόγο του να συμπληρώνει την καλά μελετημένη και έξοχη κίνησή του, μας αφήνει χωρίς ανάσα (κάνει τους θεατές να νιώθουν τις εικόνες και να βλέπουν τις λέξεις) - του οποίου οι κινήσεις, οι φοβίες, οι αμφισβητήσεις και οι δισταγμοί ρυθμίζονται από τις διαφορετικές ταυτότητες που φέρει στην ψυχοσύνθεσή του.

Το έλλειμμα επικοινωνίας του Γκολιάτκιν με τον έξω κόσμο εντείνεται σκηνικά με τη διαμεσολάβηση του μικροφώνου. Τα λόγια είναι σαν να ταξιδεύουν μακρυά, σαν να μην ακούγονται, ένας τοίχος υψώνεται σε εκείνον και στους άλλους. Υπάρχει μόνο η αίσθηση του διαλόγου με τον εξωτερικό άλλο. Όταν όμως ο ήρωας απομακρύνεται από το παραστατικό μέσο, μένει να μιλά μόνος. Για τους άλλους μένει ένας άνθρωπος που παραμιλά, που συζητά με τον εαυτό του. Οι σκέψεις του Γκολιάτκιν οπτικοποιούνται και νιώθει κανείς πως για μιάμιση ώρα μπαίνει στις δαιδαλώδεις διαδρομές του μυαλού του. Μέσα στο μυαλό του. 

Ο Σωσίας μου εγώ: εκείνος που μιλά για μένα και καθοδηγεί τις πράξεις μου. Ψυχική ασθένεια ή σύμβολο της πολύπλοκης φύσης της ανθρώπινης σκέψης, των πολλών μας εαυτών, των εσωτερικών συγκρούσεών μας; Ποιος δε μιλά με τον εαυτό του; Μια διαρκής εσωτερική συζήτηση μας συμπληρώνει καθημερινά, ακόμη - αν όχι κυρίως - και στον ύπνο. 

Και εκεί ακόμη τα σώματα των ηθοποιών γίνονται εικόνες των σκέψεων του, άλλοτε δηλώνουν και άλλοτε υποδηλώνουν, μέσα από το άγγιγμα και ενίοτε την κάθε απόκριση των κινήσεων. Και εκεί λαμβάνει χώρα η μάχη. Ανάμεσα στην εσωτερική σκέψη και την κοινωνική συμπεριφορά, ανάμεσα στο εν δυνάμει και στην πραγμάτωσή του ως λεκτικό μήνυμα στον παραλήπτη της συναναστροφής. Το σώμα μιλά με τις διαρκείς εναλλαγές των ρόλων της επικρατούσας απόφασης μέσα στη ροή της σκέψης του Γκολιάτκιν. Ο λόγος, τα επιλεγμένα αποσπάσματα από το κείμενο του συγγραφέα, συνοδεύουν και αποσαφηνίζουν τον λόγο των σωμάτων που συναντιούνται.

Ο Ντοστογιέφσκι έγραψε τον "Σωσία" του το 1846, στα μέσα του 19ου αιώνα, εποχή όπου ακόμη η εικόνα στο δημόσιο βίο ήταν εξαιρετικής σημασίας, σε σημείο της τέλεσης μιας παράστασης που πολλές φορές ερχόταν σε απόλυτη αντιδιαστολή με τα πεπραγμένα της ιδιωτικής ζωής.Ο Γκολιάτκιν βυθισμένος στις σκέψεις του - σκέψεις παλιές καρέκλες στην παράσταση, βυθίζεται κυριολεκτικά σε ένα βουνό από αυτές -  συγκρούεται με τον δικό του Σωσία,  κρυμμένος. Πέραν του Γκολιάτκιν, όλα τα άλλα πρόσωπα επί σκηνής είναι άνθρωποι αντίγραφα του ήρωα, οι διαφορετικές εκδοχές του, ένας Σωσίας μέσα στη δυσθυμία των πλεγμένων σκέψεων που τη μια γίνονται ένα κουβάρι από καρέκλες και την άλλη ξεχύνονται σκόρπιες. Ανάμεσα στις καρέκλες - σκέψεις κινείται σε έναν λαβύρινθο. Κάποια στιγμή ξαποσταίνει, τις περισσότερες φορές αγρυπνά και κινείται ανάμεσα στα εμπόδια με αγωνία. Σε αυτές τις διαδρομές προσκρούει στους κανόνες της κοινωνικής συμπεριφοράς, στο "φυσιολογικό", στις συμβάσεις της που δεν επιτρέπουν καμία απόκλιση από την διαδεδομένη δημόσια εικόνα.  Μα τι θεωρείται φυσιολογικό; Αν όχι το διαφορετικό μοναδικό και ανεπανάληπτο είναι του καθενός.

Η παράσταση του "Σωσία" είναι ένα εικαστικό έργο, όπου το φως προστατεύει το σώμα των ηθοποιών - χορευτών σαν ζεστή κουβέρτα. Οι φωτισμοί αγκαλιάζουν και αναδεικνύουν τις σωματικές εικόνες που δημιουργούνται. Το σώμα φωτίζεται, το σώμα αχνοφαίνεται. Όμως εδώ, το σώμα είναι που ρυθμίζει τις κλίμακες έντασης της ατμόσφαιρας, τοποθετούμενο στο φως ή το σκοτάδι, στο μέσα και στο έξω, στην εκδήλωση του εσωτερικού διαλόγου και στην εξωτερική απογυμνωμένη εικόνα τις μοναξιάς του.

* Θέατρο Αυλαία

Κατά τη διάρκεια της παράστασης ένας πουλί παγιδεύτηκε στο χώρο της παράστασης και άρχισε να πετά πέρα - δώθε στην πλατεία και στη σκηνή ανάμεσα σε ηθοποιούς και θεατές. Υποθέσαμε πως θα μπήκε από την οροφή της σκηνής. Τότε σκέφτηκα πως, αν η πραγματικότητα μπορούσε να συμπληρώσει το μύθο, για εκείνη τη μισή ώρα προς το τέλος της παράστασης, αυτό το πουλί μπορεί και να ήταν εκεί για να συντροφεύσει για λίγο τον Γκολιάτκιν μέσα στην μοναξιά του. Ένα πουλί πετούσε ελεύθερο και παγιδεύτηκε ξαφνικά. Όμως συνέχισε να πετά και να αναζητά την ελευθερία έξω από τους τέσσερις τοίχους, εκεί όπου βρίσκεται, ίσως, ο δικός του "ουρανός" και η δική του "γη". Στην πρότερη ελευθερία, στους αιθέρες.    

        

Η παράσταση

Θέατρο Αυλαία

Σκηνοθεσία – Σκηνικά - Κοστούμια: Έφη Μπίρμπα
Διασκευή – δραματουργική επεξεργασία: Έφη Μπίρμπα, Άρης Σερβετάλης, Μιχαήλα Πλιαπλιά
Ηχητικός σχεδιασμός: Vangelino Currentzis
Φωτισμοί: Θύμιος Μπακατάκης
Καλλιτεχνικός συνεργάτης-βοηθός σκηνοθέτη: Μιχαήλα Πλιαπλιά
Επιμέλεια κοστουμιών: Κωνσταντίνος Μαλινδρέτος
Τεχνικός σκηνής – εκτέλεση παραγωγής: Χρήστος Γερασιμόπουλος
Ερμηνευτές: Άρης Σερβετάλης, Δρόσος Σκώτης, Γιώργος Συμεωνίδης, Συμεών Τσακίρης, Κωνσταντίνος Καρβουνιάρης
Παραγωγή: ngb group, Νίκος Ηλίας

Πηγή φωτογραφίας: Η σελίδα της παράστασης στο Facebook 

Σωσίας του Φ. Ντοστογιέφσκι - Θέατρο Ροές