Η ήρεμη οικογενειακή ζωή του Georges Laurent - επιτυχημένου τηλεοπτικού παρουσιαστή και βιβλιοκριτικού - και της γυναίκας του Anne - εκδότριας βιβλίων - διαταράσσεται. Αυτό συμβαίνει, όταν αρχίζουν να λαμβάνουν μια σειρά από ταινίες με πλάνα επιτήρησης του σπιτιού τους. Από τις λήψεις της εξωτερικής πλευράς της οικίας τους αντιλαμβάνονται πως έχουν γυριστεί από μια σταθερή κάμερα στο δρόμο, την οποία, όμως, δεν καταφέρνουν να εντοπίσουν. Οι κασέτες ανασύρουν μνήμες του Georges από την παιδική του ηλικία, επηρεάζουν τη συζυγική και εργασιακή του ζωή, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με το παρελθόν του.
Μια από τις βιντεοκασέτες οδηγεί τον Georges στο σπίτι του Majid, του Αλγερινού άντρα, του οποίου οι γονείς δούλευαν για τους γονείς του Georges και σκοτώθηκαν το 1961 στη Σφαγή του Παρισιού. Ο Majid φιλοξενήθηκε από τους Laurent και προοριζόταν για υιοθεσία. Στη συνάντησή τους, ο Majid αρνείται κάθε εμπλοκή του με την αποστολή των ταινιών.Η επαφή του Georges με το παρελθόν του εντείνει τις ενοχικές αναδρομές στα παιδικά του χρόνια. Οι εφιάλτες του Georges αποκτούν σύνδεση με την δράση του παρελθόντος μόνο στις τελευταίες σκηνές της ταινίας. Στα έξι του έκοψε τον λαιμό ενός κόκορα και κατηγόρησε για την πράξη τον μικρό Αλγερινό Majid. Οι γονείς του μικρού Γάλλου, αναστατωμένοι, αποφασίζουν να απομακρύνουν τον μικρό Αλγερινό από το σπίτι τους.
Μετά από πρόσκληση του Majid, o Georges τον επισκέπτεται ξανά, και εκεί ο οικοδεσπότης, μετά από ακόμη μια άρνηση της εμπλοκής του στο ζήτημα των επιτηρήσεων, αυτοκτονεί, παραδίδοντας στους θεατές άλλη μια εγγραφή ντοκουμέντου. Το τέλος της ταινίας του Haneke παρουσιάζεται ανοιχτό και διαθέσιμο προς εξερεύνηση. Στo τελευταίο στατικό πλάνο, παρατηρούμε τον γιο του Georges να κουβεντιάζει με τον γιο του Majid και τους δυο τους να αποχωρούν με τις παρέες τους.
Ο Haneke μέσα από την επιτήρηση με τη χρήση της καταγραφής ταινιών συνθέτει μια ιστορία για τη βία και τις ενοχές, τη μνήμη, προσωπική και συλλογική, τη μετάθεση ευθυνών από το Εγώ στον Άλλον, τα λάθη του παρελθόντος που εναποθέτουμε στη λήθη, τα οποία όμως ασυνείδητα μας οδηγούν στην άρση της, στην αλήθεια. Η επιτήρηση που ασκείται στην οικογένεια του Georges είναι αποκαλυπτική της ψευδο - ασφάλειας της οικογενειακής του ζωής. Η συνοχή της αρχίζει να απειλείται. Οι ενοχές και η εσωτερική αγωνία που δημιουργούν οι ταινίες στον Georges είναι ενδεικτικά στοιχεία της αρμονικής ζωής ως επίφασης σε μια κοινωνία, όπου η συλλογική μνήμη έχει πέσει σε "χειμερία νάρκη".
Η σκηνοθεσία του Haneke αποδίδει την ταυτότητα του επιτηρητή. Η ταινία αρχίζει με ένα σταθερό πλάνο στην πρόσοψη της κατοικίας του ζευγαριού. Το πλάνο του Haneke ταυτίζεται με το πλάνο της πρώτης κασέτας που παρέλαβε το ζευγάρι στο σπίτι του. Ποιος είναι όμως ο επιτηρητής; Ο Haneke με τη χρήση της κάμερας κάνει αναφορές στο ρόλο του σκηνοθέτη και κατ’ επέκταση του θεατή. Η αρχή της πλοκής, μετά την πρώτη κασέτα επιτήρησης αποκτά σημειολογικές αναφορές για το ρόλο της θέασης. Ο Haneke αυτοπαρουσιάζεται ως ο ανώνυμος αποστολέας των κασετών και σε ένα δεύτερο επίπεδο, ως ο επιτηρητής των χαρακτήρων που ο ίδιος έχει δώσει την υπόστασή τους με την λειτουργία του μέσου επιβολής της εξουσίας του: της κάμερας.
Ο θεατής του Κρυμμένου είναι ανά πάσα στιγμή μέσα στην ταινία μέσω του βλέμματός του και ασκεί, με τη σειρά του, την ηδονοβλεπτική εξουσία του στο ζευγάρι των Γάλλων ηρώων του Haneke. Έτσι, δίχως την υποτιθέμενη συναίνεση από το προς θέαση αντικείμενο (αφού δεν βρίσκεται παρόν τη στιγμή της παρουσίας του θεατή, παρά μόνο ένα ίχνος του), η κινηματογραφική ηδονοβλεψία του θεατή, γίνεται μη εγκεκριμένη σκοποφιλία η οποία στο παράδειγμά μας λειτουργεί στα πλαίσια μιας κινηματογραφικής παρακολούθησης, αλλά παρεισφρέει και στην ίδια τη μυθοπλασία της ταινίας με τη μορφή της επιτήρησης.
Αυτή η μη εγκεκριμένη σκοποφιλία στην οικία των ελίτ Γάλλων από τον Haneke και το θεατή του επιδιώκει την άρση της λήθης, την υπενθύμιση της Ιστορίας και της Προδοσίας, που εδώ παρουσιάζεται μέσα από το πρίσμα της ιδιωτικής κατάστασης. Οι οικογενειακές ιστορίες του Γάλλου Georges και του Αλγερινού Majid, η προδοσία του μικρού Αλγερινού από τον μικρό Γάλλο είναι ολόκληρες μια μικρό - παρουσία της πρόσφατης Ιστορίας. Η ημέρα της 17ης Οκτώβρη του 1961 με την βίαιη και αιματηρή κατάπνιξη της άοπλης διαδήλωσης των Αλγερινών στο Παρίσι, σε αντίδραση στην απαγόρευση της ελεύθερης κυκλοφορίας τους, σηματοδοτεί μια μέρα της οποίας τα πραγματικά γεγονότα και ο αριθμός των νεκρών της αποσιωπήθηκαν ή συγκαλύφθηκαν. Όπως η Γαλλία, στη δημόσια σφαίρα, πρόδωσε και «κατέπνιξε» τους αλγερινούς άοπλους διαδηλωτές, έτσι και ο μικρός Γάλλος στην ιδιωτική σφαίρα κατηγορεί και προδίδει τον μικρό αθώο Αλγερινό, στερώντας του την ευκαιρία να ζήσει μια καλύτερη ζωή από αυτήν που επιβάλλεται στην εθνικότητα και τη διαφορετικότητα του.
Έτσι, η επιτήρηση μέσω της αποστολής των ταινιών γίνεται το ερέθισμα για να υπενθυμίσει, και να αναταράξει την ήσυχη συνείδηση του Γάλλου αστού με την άψογη ζωή. Η άμεση αντίδραση στο ερέθισμα της αίσθησης της παρακολούθησης είναι ο συνομήλικος του πια Majid, γιατί ο ίδιος μέσα του γνωρίζει, έρχεται αντιμέτωπος με την αλήθεια των ευθυνών, του παρελθόντος, της ιστορίας. Η αναζήτηση του κρυμμένου παρατηρητή αποκαλύπτει τον κρυμμένο μελλοντικό εαυτό του παραλήπτη .Όμως, πόσο εύκολο είναι πια να αποδεχτεί κανείς τα γεγονότα, να τα συνειδητοποιήσει, να αναλάβει την ευθύνη, να αναταράξει και να αλλάξει τη ζωή του, να ζητήσει συγχώρεση, κάποιος, που είναι ο Georges, ένας Γάλλος, ένας πολίτης της Ευρώπης, ένας πολίτης στις σύγχρονες διαπολιτισμικές κοινωνίες; Μπορεί ή θα ανατρέξει στις θεραπευτικές λύσεις της εποχής με στόχο την ψευδό-ίαση της ψυχής και την ύπνωση της συνείδησης; Ενδεχομένως να μην είναι τόσο απλό ως καθημερινή πρακτική - επιλογή - στάση ζωής όσο ζυγιάζεται στη διαλεκτική του δίπολου.
Τα παραπάνω ερωτήματα, στα οποία καλείται να απαντήσει ο θεατής, ολοκληρώνουν τα ζητήματα που θέτει ο Haneke. Πάντως, αν υποθέσουμε, σύμφωνα με το τελευταίο στατικό πλάνο, πως οι δύο γιοι των Georges και Majid επικοινωνούν, συνομιλούν ή ακόμη πως είναι φίλοι - συνωμότες (;), ενισχυόμαστε ως θεατές με την θετική απόκριση του σκηνοθέτη στην προβληματική που μας παραθέτει: η νέα γενιά των παιδιών ίσως να μπορεί να απαντήσει με θετικό πρόσημο και ένα κλείσιμο στο μάτι (της κάμερας) στην επαγρύπνηση. Μια γενιά που θα συμβάλλει με τη σειρά της στον ρου της ιστορίας, συμφιλιωμένη με το παρελθόν, και, ιδανικά, πέρα από τα λάθη των προηγούμενων γενεών και την κυκλική τροχιά των γεγονότων.
Caché* (The Hidden - Κρυμμένος)
Michael Haneke
2005
* Η ταινία ψηφίστηκε από την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου ως μια από τις δέκα καλύτερες ευρωπαϊκές ταινίες για την περίοδο 1975 - 2015.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου