Το αλάτι της γης.

Yamal Peninsula, Siberia, Russia, 2011
Sebastiao Salgado

Το Αλάτι της Γης
Βιμ Βέντερς & Τζουλιάνο Ριμπέιρο Σαλγάδο
Ντοκιμαντέρ
Γαλλία, Βραζιλία (2014)
110'

Οι άνθρωποι είναι το αλάτι της γης*. Αυτή η αλμυρή γεύση είναι η "αδυναμία" του Σεμπαστιάο Σαλγάδο. Η "αδυναμία" αυτή εξηγείται απ'το γεγονός πως ο ταξιδευτής Σαλγάδο "αγαπάει τους ανθρώπους" και απόδειξη δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από τις φωτογραφίες και το έργο της ζωής του. Ο Σαλγάδο αιχμαλωτίζει, όχι απλά και αόριστα στιγμές, μα την Ιστορία των πολιτισμών και της κοινωνίας μέσα από τους πρωταγωνιστές τους, τους ανθρώπους.

Βέβαια, ο Σαλγάδο επέλεξε τον δύσκολο δρόμο. Αποτύπωσε στις εικόνες του ιστορίες που δεν έχουν γραφτεί και δεν έχουν προβληθεί, πήγε εκεί όπου δεν συνήθιζαν να πηγαίνουν οι περισσότεροι, σταμάτησε το χρόνο μέσω της τέχνης του - όχι σαν ένας ρεπόρτερ που καταγράφει τα γεγονότα αλλά- με την ευαισθησία και την παρατηρητικότητα ενός συνταξιδιώτη στο βίωμα.

Γέννημα θρέμμα της πόλης Αιμορές της Βραζιλίας, σπούδασε οικονομικά στα πανεπιστήμια της Βιτόρια και του Σάο Πάολο έως το 1969, όταν αναγκαστηκε να εγκατασταθεί στο Παρίσι λόγω της στρατιωτικής δικτατορίας που είχε επιβληθεί. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του, εργάστηκε στον Διεθνή Οργανισμό Καφέ στο Λονδίνο, μια εργασία που έδωσε στον Σαλγάδο την ευκαιρία ταξιδέψει στην Αφρική. Κύλησε πολύ νερό μέχρι που το 1973 ο Σεμπαστιάο Σαλγάδο, με την αμέριστη υποστήριξη και κυρίως παρακίνηση της συζύγου του Λέλια, αποφάσισε πια να αφοσιωθεί στην φωτογραφία. Αρχικά, ήταν φωτογράφος αθλητικών γεγονότων και αργότερα, εργάστηκε για το πρακτορείο Magnum. Ταξίδεψε στη Λατινική Αμερική και το Μεξικό, στην Αφρική και την Ασία, με ταξίδια σταθμούς την Ρουάντα, την Αιθιοπία, το Κογκό, τη Γιουγκοσλαβία, κ.α., στα οποία φωτογράφισε πρόσφυγες πολέμου κατά τη διάρκεια των μετακινήσεων και δημιούργησε τη συλλογή Migrations and portraits.

Ο Σαλγάδο με τα ταξίδια και τα βιώματα που αποκόμισε από αυτά - βιωματα που διαφορετικά δε θα είχε - δεν έμεινε ο ίδιος. Βρέθηκε στο κενό της ύπαρξης του και μια νέα αλλαγή ακολούθησε. Το 1990 η Λέλια Σαλγάδο ανέλαβε την πρωτοβουλία αναγέννησης του δάσους δίπλα στο πατρικό σπίτι της οικογένειας στη Βραζιλία, με την προσδοκία μαζί του να αναγεννηθεί κι ο Σεμπαστιάο. Οι δυο τους έφεραν σε πέρας ένα σπουδαίο έργο ζωής, την αναδάσωση της περιοχής με 2.5 εκ. δέντρα. Έπειτα από χρόνο και κόπο, το δάσος αναγεννήθηκε και οδήγησε τους δυο συντρόφους - συνοδοιπόρους να δημιουργήσουν το 1998 το ινστιτούτο Terra, με αποκλειστικό έργο την προστασία του περιβάλλοντος μέσω της εκπαίδευσης και των στοχευμένων πρακτικών. Το πιο πρόσφατο έργο του Genesis αφορά φωτογραφίες ζώων, τοπίων, αλλά και κοινωνιών που δεν έχουν αλλοτριωθεί από τη σύγχρονη ζωή.

Tην ιστορία του Σεμπαστιάο Σαλγάδο την αφηγείται με μοναδικό και αφοπλιστικό τρόπο το ντοκιμαντέρ "Το Αλάτι της Γης - The Salt of the Earth" των Βιμ Βέντερς και - γιου του Σαλγάδο και σκηνοθέτη - Τζουλιάνο Ριμπέιρο Σαλγάδο. Με τη μουσική του Λοράν Πετιτγκάντ και τη διακριτική παρουσια της να ισορροπεί το αφηγηματικό σύνολο - διακριτικότητα που μοιάζει λυτρωτική για τον θεατή, καθώς το φωτογραφικό έργο του Σαλγάδο δημιουργεί μουσικές μέσα σου, συναισθήματα διαφορετικών εντάσεων και ηχοχρωμάτων - το ντοκιμαντέρ επιτρέπει στις εικόνες να μιλήσουν ακαριαία. Ξεκάθαρες ως μηνύματα, κομμάτι μιας πραγματικότητας, η οποία σε "σημαδεύει" με τον έναν ή τον άλλο τρόπο και καθόλου επιφορτισμένες με συγκινησιακά βαρίδια. Βέβαια, ο Σαλγάδο μπορεί να παραδίδει τις εμπειρίες του στο ταξίδι των πολιτισμών νέτα σκέτα, αλλά το κάνει με ένα "λεπτό", μη κραυγαλέο στυλ, μεταδίδοντας τη βαθιά συγκίνησή του και γι' αυτόν τον λόγο οποιοσδήποτε αισθητικός εξωραϊσμός από τους σκηνοθέτες θα έμοιαζε, τουλάχιστον, ξένος και παράταιρος.

Τα βασικά υλικά του ντοκιμαντέρ είναι ο οι φωτογραφίες του Σαλγάδο, οι συνεντεύξεις του ίδιου, της συζύγου και του γιου του, κάποια πλάνα από κινηματογραφήσεις σε κατά τόπους αποστολές και η αφήγηση του ίδιου του Βιμ Βέντερς σε voice - over. Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τη χρονική πορεία της δημιουργικής πορείας του Σεμπαστιάο Σαλγάδο και δομείται στις αντίστοιχες θεματικές ενότητες αφηγήσεων και προβολών, ενώνοντας τα κομμάτια των σημαντικών σταθμών της ζωής του.

Το ντοκιμαντέρ ήταν υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ το 2015 ενώ απέσπασε το βραβείο Σεζάρ στην κατηγορία του Ντοκιμαντέρ, το ειδικό βραβείο "Un certain regard" στο Φεστιβάλ των Καννών το 2014 και το Βραβείο Κοινού, την ίδια χρονιά, στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν.

Το Αλάτι της Γης είναι ένα αριστούργημα και είναι το έργο του Σεμπαστιάο Σαλγάδο. Σε περιηγεί στη σκέψη και στη ματιά του, κάνοντας σε να βυθίζεσαι στις φωτογραφικές του αφηγήσεις και να κατακλύζεσαι από τις ιστορίες των προσώπων τους. Φτιαγμένο από ανθρώπους με αγάπη για τους ανθρώπους. Το αλάτι της γης.

*Φράση του Σεμπαστιάο Σαλγάδο.

Φωτογραφικό πρακτορείο Σεμπαστιάο και Λέλια Σαλγάδο:
http://www.amazonasimages.com/

Ινστιτούτο Τerra: http://www.institutoterra.org/

Πηγή φωτογραφιών: http://thephotographersgallery.org.uk/sebastiaosalgado